MEDENİYETLERİN DOĞUŞU
Toplumlar arası ortak değerler düzeyine yükselmiş olan anlayış, davranış ve yaşama araçlarının tamamına medeniyet adı verilir.
Yeryüzünde coğrafi şartlara bağlı olarak ırk, din, dil, yaşam tarzı, bakımından birbirinden farklı medeniyetler doğmuş ve gelişmiştir.
Medeniyetlerin ortaya çıkmasında;
· Buzul devirlerin sona ermesi
· İklim koşullarının düzelmesi
· Ateşin bulunması
· Verimli tarım alanları
· Yerleşik hayata geçiş
· Önemli su kaynakları
· Farklı toplumları etkisi
· Yer şekilleri
· Korunaklı limanlar gibi etmenler etkili olmuştur
İlk medeniyetler;
1. Kuzey Afrika’da (Mısır)
2. Anadolu Yarımadasında (Akdeniz Uygarlıkları)
3. Asya Kıtasında (Hindistan, Çin, Mezopotamya)
4. Orta Amerika’da (Aztek, Maya)
5. Güney Amerika’da (İnka)kurulmuştur.
Bu uygarlıklar verimli tarım alanlarının ortasında ulaşım bakımından elverişli pazar yerleri olarak ortaya çıkmışlardır. Birçoğunun kurulumunda temel geçim kaynağı tarımsal faaliyetler olduğu için önemli su kaynaklarının(akarsular) etkisi vardır.
Bu akarsular;
Asya kıtasında İndus, Ganj, Brahmaputra, Gökırmak, Sarıırmak, Mekong, Asi, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Bakırçay, Gediz, Fırat ve Dicle nehirleridir.Afrika kıtasında Nil Nehridir.
MISIR UYGARLIĞI
1. Kuzey Afrika’da Nil Nehri etrafında kurulmuştur.
2. Deniz ve çöllerle Mezopotamya uygarlık alanından ayrılması, yani coğrafi konumu, dışarıdan
etkilenmeden özgün bir uygarlığın doğmasına neden olmuştur. Bu konum istilaların da az olmasına
yol açmıştır.
3. Uygarlığa geçişinde Nil nehrinin oluşturduğu taşkın ovaları, neolitik yerleşmelerinin varlığı ve
Mezopotamya uygarlığının etkisi büyüktür.
4. Matematik, geometri, tıp ve astronomide gelişmişlerdir. Kesirli, ondalık sayılar, pi sayısını
buldular.
5. Başlangıçta şehir devletleri şeklinde yönetilen Mısır, Firavun adı verilen kralların önderliğinde
merkezi yönetime sahip olmuş, ülke Nom denilen illere ayrılmıştı, Her ilin başında merkezden
gönderilen valiler bulunurdu.
6. Ölümden sonra hayata inanırlar cesetleri mumyalarlar.
7. Resim yazısı olan Hiyeroglifi kullandılar ve bir çeşit kağıt olan Papirüsü bulmuşlardır
8. Güneş yılına dayalı ilk takvimi icat etmişlerdir. Nil nehri ve tarımsal faaliyetler mevsimlerin
adlandırılmasında etkili olmuştur. Mısır takvimi Miladi takvimin temelini oluşturur.Dünyada bilinen ilk
yazılı antlaşmayı Hititlerle imzalamışlardır (Kadeş Barışı).
9. Firavun mezarlarına piramit, halk mezarlarına labirent denir.
Mısır medeniyeti ve nil nehri hakkında kısa bir video
Papirüs ( Cyperus Papyrus )
Papirüs (Alm. Papyruss, Fr. Papyrus, İng. Papyrus, Rusça папирус, İsp. papiro, İt. Papiro.), bataklık kıyılarında yetişen, 2-3 metre boylarında, kamışa benzeyen, çok yıllık bir otsu bitkidir. Bitkinin gövdeleri üç köşeli, sert ve düğüm (nod)leri yoktur. Çiçekler, küçük başaklar hâlinde olup; bunlar da şemşiyeye benzer durumlar yaparlar. Çiçekleri 6 parça ve kıl gibi incedir. Koyuu yeşil olan papirus, bir yıl boyunca yapraklarını dökmeyen bir bitkidir. Eğik yaprakları, gövdenin ucundaki püsküllü kısımda bulunur.
Papirüs, çok eskiden beri Mısır'da Nil kıyısında tarımı yapılmış olan bir bitkidir. Ancak bugün Aşağı Mısır'da bu bitki, hemen hemen hiç kalmamıştır. Yukarı Mısır ve Habeşiştan (Etiyopya)'da yer yer görülmektedir.
Eski Mısırlılar'ın yelken, bez, hasır ve yazı kağıdı olarak kullandıkları papirüs; onlardan Yunanlılar'a, daha sonra Romalılar'a intikal etti ve M.S. 3. yüzyılda yerini parşömen alıncaya dek kullanımı sürdürüldü.
Yunanca papirüs kelimesi Kıptice'den ödünç alınmış ve neredeyse tüm batı dillerine girmiştir.
İngilizce paper “kâğıt” ve Türk argosunda “para” anlamına gelen “papel” kelimelerinin de orijini bu kelime olmalıdır.
Eski Mısırlılar'ın yelken, bez, hasır ve yazı kağıdı olarak kullandıkları papirüs; onlardan Yunanlılar'a, daha sonra Romalılar'a intikal etti ve M.S. 3. yüzyılda yerini parşömen alıncaya dek kullanımı sürdürüldü.
Yunanca papirüs kelimesi Kıptice'den ödünç alınmış ve neredeyse tüm batı dillerine girmiştir.
İngilizce paper “kâğıt” ve Türk argosunda “para” anlamına gelen “papel” kelimelerinin de orijini bu kelime olmalıdır.
Kullanıldığı Yerler
Papirüs,eski Mısırlılar için önemli bir bitkiydi. Gıda olarak kullanıldığı gibi; yapraklarından da hasır, sepet imal ediliyordu.
Papirüs, kağıt üretiminde de kullanılırdı. Bunun için, sapların tabakaları hafif hafif dövmeyle ayrılır, sonra da bunları 5-6 cm boyunda şeritler hâlinde keserek uç uca ve yan yana yapıştırılarak sayfalar halinde tabakalar yaparlardı. Bu tabakalar, perdahlanır; böceklerin yememesi için üzerine sedir yağı sürülürdü. Bu tabakaların üzerine kamış kullanarak mangal kömürü, sübye ve başka maddelerden meydana gelen mürekkeple yazı yazarlardı. Yapılması, parşömenden çok daha ucuza mâl olduğu ve uzun zaman muhafaza edilebildiği için; papirüs, edebî yazışmalardan resmî yazışmalara kadar çeşitli alanlarda kullanılmıştır.
Bu papirüs sayfaları, günümüze kadar saklanmış olup çok önemli tarihî belgelerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Sunum : Oktay İlgin
